Greenwashing
Greenwashing, je leest er steeds meer over en komt het steeds vaker tegen in de media, maar wat is greenwashing en hoe herken je het? In deze blog ontdek je wat greenwashing precies inhoudt en hoe je het kunt herkennen. Door voorbeelden te bekijken krijg je inzicht in hoe bedrijven greenwashing in de praktijk toepassen. Ook leer je hoe organisaties zoals Fossielvrij NL strijden tegen greenwashing en welke rol de Autoriteit Financiële Markten speelt in het bieden van richtlijnen om duurzaamheidsclaims te controleren. Verder wordt besproken hoe je greenwashing kunt herkennen bij beleggen en welke stappen je kunt nemen om transparante en duurzame investeringsbeslissingen te maken.
Wat is greenwashing?
Een bedrijf wat aan greenwashing doet beweert ten onrechte dat het meer milieuvriendelijk is dan het in werkelijkheid is. Greenwashing komt voor bij kleine en grote bedrijven, maar de impact is hetzelfde. Het zorgt ervoor dat het vertrouwen van de klant in duurzaamheid wordt aangetast en maakt negatieve milieueffecten vanuit een bedrijf mogelijk. Soms is het bewust, soms onbewust, maar het blijft greenwashing. Het is een schadelijke afleiding die echte vooruitgang ondermijnt en de eerlijke bedrijven een achterstand geeft.
Greenwashing is helaas overal. Het kan een niet duurzaam kleding merk zijn wat een ‘conscious’ lijn op zet. Het is het bedrijf wat olie verkoopt maar reclame maakt met mooi gefilmde natuur. Het kan een trotse social media post zijn over wat een bedrijf heeft bijgedragen aan een betere wereld, maar vervolgens niet deelt wat ze verder aan negatieve invloed bijdragen. Het zijn ongefundeerde en misleidende claims voor consumenten, omdat ze onjuiste associaties creëren tussen het merk en de natuur.
Wat je kunt doen om niet in de misleidende claim te trappen is je verdiepen in wat en waar je iets koopt. Kijk verder dan het groene logo of de mooie teksten die zeggen hoe duurzaam iets is. Woorden als "bewust", "toegewijd", "milieuvriendelijk" of "groen" staan heel mooi maar zijn moeilijk te onderbouwen met feiten. Zoek naar specifiekere claims zoals: gemaak van 90% recycled materiaal. Als er claims worden gemaakt, kijk dan naar hoe een bedrijf die ook werkelijk waar maakt. Kijk of er op het product toelichting wordt gegeven en/of bezoek de website.
Fossielvrij NL vecht tegen greenwashing
Gelukkig hoeven we het niet allemaal zelf uit te zoeken. Zo zijn er online legers van factcheckers die het werk al voor je gedaan hebben. Zoals Good on You en re/make. Maar ook zijn er organisaties die de strijd aan gaan met grote bedrijven. Zo heb je bijvoorbeeld Fossielvrij NL. Zij pakken de klimaatcrisis aan door het organiseren van een sterke, lokaal verankerde burgerbeweging die de macht van kolen-, olie- en gasbedrijven doorbreekt. Ze zorgen ervoor dat publieke instellingen - zoals pensioenfondsen, musea en scholen - hun banden met fossiele bedrijven verbreken. Fossielvrij NL is een kleine, krachtige organisatie met betrokken mensen. Met een team van vier medewerkers en zes bestuursleden, ondersteunen zij de Fossielvrij-beweging in Nederland.
Zo heeft Fossielvrij in 7 jaar campagne voeren het voor elkaar gekregen dat ambtenaren- en docentenpensioenfonds ABP stopt met het investeren in fossiele bedrijven. Ook heeft Fossielvrij een rechtszaak aangespannen tegen KLM. Het gaat over de Fly Responsibly-campagne van KLM. Daarin zegt KLM ‘een duurzamere toekomst’ te creëren, wat volgens Fossielvrij valt te betwisten. Volgens Fossielvrij moet KLM stoppen met misleidende reclames over duurzaam vliegen. In mei heeft Fossielvrij KLM op de aandeelhoudersvergadering in Parijs gewaarschuwd dat ze een rechtszaak zouden beginnen als ze hun misleidende reclame niet zouden stoppen. Op 6 juli 2022 hebben ze de dagvaarding ingediend bij de rechtbank Amsterdam. Fossielvrij eist dat KLM stopt met deze reclames. In plaats daarvan zou KLM het eerlijke verhaal moeten vertellen over de klimaatontwrichtende gevolgen van vliegen en de noodzaak tot krimp van de luchtvaart.
AFM's richtlijnen voor duurzaamheidsclaims
Met de opkomst van greenwashing groeit de noodzaak voor strengere regels en richtlijnen om deze misleidende praktijken te bestrijden. De 'Leidraad Duurzaamheidsclaims' van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) biedt concrete handvatten om deze regels effectief toe te passen, met als doel meer transparantie te brengen in duurzaamheidsclaims en het vertrouwen van consumenten en investeerders te versterken.
De leidraad legt drie overkoepelende uitgangspunten vast:
- Duurzaamheidsclaims moeten 'juist, representatief en actueel' zijn.
- Duurzaamheidsclaims moeten 'concreet en goed onderbouwd' zijn.
- Duurzaamheidsclaims moeten 'begrijpelijk, passend en vindbaar' zijn.
Het naleven van deze richtlijnen biedt strategische kansen voor organisaties in een markt waarin duurzaamheid steeds belangrijker wordt. Het vereist een herziening van marketingstrategieën en een diepgaande evaluatie van werkelijke duurzame praktijken en initiatieven. Door eerlijke claims te maken kunnen organisaties vertrouwen winnen van bewuste consumenten en investeerders, en zich onderscheiden van greenwashers.
De nieuwe leidraad van de AFM zorgt ervoor dat bedrijven eerlijk en transparant blijven in hun claims, wat consumenten duidelijkheid en authenticiteit biedt. Het is nu aan bedrijven om deze standaard te omarmen en daadwerkelijk bij te dragen aan een duurzamere toekomst.
Wat doet Greenjobs.nl om de duurzaamheidclaims waar te maken?
Maar hoe zit het eigenlijk met Greenjobs.nl en wat doen wij om onze duurzaamheidsclaims waar te maken? Allereest zijn we tegen greenwashing en willen niet dat organisaties ons platform gebruiken om zicht beter voor te doen dan ze daadwerkelijk zijn. Daarom controleert Greenjobs.nl iedere vacature die geplaatst wordt om te zien of de bedrijven die vacatures bij ons willen plaatsen wel echt thuis horen op onze duurzame vacaturebank. Greenjobs.nl is volledig eigenaar en daardoor hebben we geen investeerders achter ons die niet duurzaam zijn. Ook is Greenjobs.nl een B Corp en dat betekend dat we transparant opereren met oog voor werknemers, sociale aspecten en het milieu. Een B Corp certificering krijg je niet zomaar, je gaat door een assessment heen waar je iedere 3 jaar weer opnieuw doorheen moet. Het doel als B Corp is om daadwerkelijk een kracht voor het goede te worden en er wordt in de gaten gehouden of dat echt zo is. Kortom, Greenjobs.nl is transparant, let op de gebruikers en probeert mensen te informeren over wat Greenwashing is en hoe je er op kan letten.
Podcasts over Greenwashing
De 'Forces for Good' de podcast serie van B Corp, die het verhaal vertelt van de verandering van economische systemen door de lens van de B Corp-beweging, heeft een aparte aflevering over greenwashing. 'How can Business Combat Greenwashing' verteld je meer over greenwashing en hoe je het kan herkennen en borduurt voort op deze blog. Een aanrader om te luisteren!
Aan het eind van de dag blijven we allemaal consumenten. Dus wees kritisch tegenover duurzaamheidsclaims in advertenties, op etiketten of verpakkingen en blijf luisteren naar kritische stemmen. Vraag jezelf of je meer of beter kunt doen, maar vergeet ook niet jezelf af en toe een schouderklopje te geven voor alles wat je al doet.
Voorbeelden van bedrijven die aan greenwashing hebben gedaan
1. Shell
Shell heeft in Nederland verschillende rechtszaken moeten voeren over greenwashing. Het gas- en oliebedrijf heeft herhaaldelijk campagnes en interviews gelanceerd waarin ze zichzelf omschrijven als toegewijd aan het verminderen van de koolstofemissies en het helpen van de wereld bij het bestrijden van de opwarming van de aarde en de overgang naar hernieuwbare energie. Verschillende rapporten geven echter aan dat Shell is doorgegaan met het verkennen van nieuwe mogelijkheden voor olie- en gasproductie. En het heeft slechts 1% van zijn langetermijninvesteringen besteed aan koolstofarme hernieuwbare energiebronnen.
2. Volkswagen
Autofabrikant Volkswagen werd in 2015 betrapt op het vervalsen van de emissierapporten op verschillende lijnen van zijn dieselvoertuigen. Dit leidde tot verschillende rechtszaken en miljardenboetes. De Duitse fabrikant wilde graag profiteren van de groeiende pool van consumenten die geïnteresseerd zijn in betaalbaar, koolstofarm transport en bestempelde zijn nieuwe lijn dieselvoertuigen als een van de meest milieuvriendelijke beschikbare opties, en hij had zogenaamd de gegevens om dit aan te tonen.
Jarenlang werden de voertuigen van het bedrijf beschouwd als de voertuigen met de laagste uitstoot op de markt voor verbrandingsmotoren. Totdat de Amerikaanse Environmental Protection Agency zich realiseerde dat de auto's tot 40 keer meer uitstoot produceerden dan geadverteerd. Volkswagen ontkende het vervalsen van zijn gegevens en het misleiden van het publiek en zei dat het de testvereisten verkeerd had begrepen.
3. McDonalds
In 2019 lanceerde de fastfoodgigant een campagne om de hoeveelheid wegwerpplastic in de winkels te verminderen. De belangrijkste focus was om alle plastic rietjes te vervangen door recyclebare papieren alternatieven. De campagne was enorm succesvol in het afschilderen van McDonald's als een belangrijke stakeholder in het verminderen van plastic afval en het omarmen van duurzame oplossingen. De nieuwe papieren rietjes zijn echter niet recyclebaar. Dit heeft geleid tot publieke terugdringing van de campagne, maar McDonald's blijft ermee doorgaan.
Lees meer voorbeelden van bedrijven die aan greenwashing hebben gedaan: Top 10 Greenwashing company examples 2022.
Misleidende labels over duurzaamheid
Labels over duurzaamheid, certificeringen voor fairtrade, en claims over eco- en milieuvriendelijkheid kunnen erg verwarrend en misleidend zijn. Hier is een handige lijst met certificeringen en milieuclaims die je inzicht geeft in welke certificeringen je kunt vertrouwen en welke je beter kunt vermijden.
Hoe herken je greenwashing in beleggen?
Steeds meer mensen houden zich bezig met beleggen. Met duurzaam beleggen kan je investeren in veranderingen die goed zijn voor mens, dier en natuur. Een belegging die een positieve impact maakt op de wereld. Zo kan je bijvoorbeeld beleggen in duurzaam bouwen of biologische landbouw. Om greenwashing te herkennen in beleggen kan je kijken of er passieve fondsen (indexfondsen/ trackers) zijn. Deze fondsen zijn bijvoorbeeld volgend in plaats van makend: ze zijn niet op zoek naar partijen die écht aantoonbare positieve impact maken maar volgen in plaats daarvan hun index.
Wil je zeker weten of het bedrijf waarin je wilt beleggen duurzaam is?
-Bekijk dan publicaties van betrouwbare bronnen waar kritisch wordt gekeken naar wat bedrijven beloven als het gaat om duurzaam beleggen. (De groene Amsterdammer, Investico).
-Wees kritisch naar ESG-criteria (Environmental, Social en Governance). Je kan namelijk als bedrijf goed scoren omdat je allerlei maatregelen hebt genomen, maar alsnog kan het bedrijf dan vrij weinig met duurzaamheid te maken hebben.
-Neem een kijkje op de website van de Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling.
-Kijk tot welk SFDR (sustainable Finance Disclosure Regulation) niveau het product behoort. De EU voerde deze wetgeving in en daardoor zijn financiële partijen verplicht om transparanter te zijn over hoe duurzaam hun producten echt zijn. Er zijn 3 niveaus:
- Artikel 6: Voor financiële producten zonder ambitie op gebied van duurzaamheid
- Artikel 8: Producten die wel duurzame kenmerken hebben maar duurzaamheid niet als expliciet doel hebben.
- Artikel 9: Producten die in het leven zijn geroepen met een concreet doel als kern van het product.
Alhoewel het een goed initiatief is van de EU is het niet waterdicht. Uit onderzoek blijkt dat er niet altijd wordt gecontroleerd of een artikel echt tot het aangegeven niveau behoort. Dus ook bij De SFDR wetgeving is het belangrijk kritisch te blijven en goed onderzoek te doen.
Als je wilt investeren in een duurzaam bedrijf is het het beste om te kiezen voor partijen die zijn opgericht met duurzaamheid als uitgangspunt. Dat het bedrijf echt in de kern duurzaam is. En als een fonds een concreet en tastbaar duurzaam doel stelt en het heeft een SFDR-9 classificatie, dan is het het zeker waard om het verder te onderzoeken.
Vond je deze blog leuk? Misschien is deze blog dan ook wat voor je:
