Geschreven door: Moniek Dams, werkzaam bij Greenjobs.nl

Activisme en kunst

Toen ik jong was, was ik constant bezig met creëren. Als kind creëerde ik vrij zonder enig idee van grote maatschappelijke problemen. Ik deed het gewoon omdat ik het leuk vond. Het was mijn manier om me te uitten. Toen ik naar de kunstacademie ging veranderde dat beetje bij beetje terwijl mijn bewustzijn over de maatschappij ook veranderde. Ik voelde ineens heel sterk dat mijn werk mensen aan het denken zou moeten zetten. Zonder dat ik wist wat het was begon ik op de kunstacademie met het maken van maatschappelijk geëngageerde kunst.

Je bent maatschappelijk geëngageerd als je je inzet om maatschappelijke problemen aan de kaak te stellen en/of er iets aan doet. In deze tijd kan dat bijvoorbeeld zijn om de massale vee-industrie tegen te gaan of om de armoede als gevolg van de crisis onder de aandacht te brengen. Als je dit door middel van kunst doet zou je het maatschappelijk geëngageerd of activistische kunst noemen.

Kunst wordt altijd gemaakt vanuit een bepaalde drijfveer. De een wil met kunst een statement maken en mensen aan het denken zetten. De ander heeft juist als statement dat ze geen statement willen maken over de maatschappij maar kunst als een toevluchtsoord beschouwen. Het kan allemaal en dat is het mooie aan de vrijheid als kunstenaar.

Wat hebben kunst en klimaat met elkaar te maken?

Nog niet zo lang geleden gooide klimaatactivisten soep over een kunstwerk van Van Gogh om aandacht te vragen voor het klimaat. Op deze manier creëren milieuactivisten zichtbaarheid en ophef maar het blijft een aanval op een onschuldig kunstwerk wat er niks mee te maken heeft. Ann Demeester praat bij Radio 4 over het dubbele gevoel wat deze acties haar geven als museumdirecteur. Ze verteld dat er andere manieren zijn waarop activisme en kunst samen komen zonder dat er onschuldige partijen bij worden betrokken. Ann De meester vindt musea juist plekken waar mensen spiegels voorgehouden worden en gesprekken gestart kunnen worden door de kunst die er hangt. Er zijn volgens haar veel constructievere manieren om de symbolische kracht van kunst te gebruiken om themas zoals het klimaat op de voorgrond te brengen en dat is waar kunst en activisme elkaar kunnen vinden.

Fossiel Vrij NL is een collectief van kunstenaars, researchers en critici die werken op de intersectie van kunst en klimaat activisme. Ze gaan de strijd aan om er voor te zorgen dat olie en gas sponsorship van culturele instellingen niet meer mogelijk is. Zo houden ze verschillende performances om de aandacht te vragen en op die manier bloot te leggen hoe culturele instellingen actief de reputatie van bedrijven als Royal Dutch Shell saneren. In de culturele sector is Shell via sponsorovereenkomsten verbonden aan meerdere culturele instellingen. Één daarvan is het Groninger Museum. Afgelopen juli richtte Fossil Free Culture zit nog tot het Groninger Museum met een groot typografisch kunstwerk bij het museum met de tekst: ‘It’s time to break with gas. Naast de acties organiseren ze ook trainingen, geven workshops, lezingen, maken soep met en voor de gemeenschap en richten een Disobedient Art School op.

Ook op andere manieren wordt er door middel van kunst aandacht gevraagd voor het klimaat. Jaarlijks wordt het Warmin Up Festival georganiseerd. Een vijf daags programma met muziek, kunst, talks en theater over het klimaat. Daar kan je tijdens het festival iedere dag langskomen voor een flinke portie kunst met werk van verschillende makers.

Het Visual Methodologies Collective is een onderzoeksgroep gespecialiseerd in visueel en digitaal onderzoek voor maatschappelijke en culturele vraagstukken en is gevestigd aan de Hogeschool van Amsterdam, Faculteit Digitale Media en Creatieve Industrie. Zij hebben een installatie gemaakt 'Reflections on Water', hun nieuwste werk over klimaatverandering en verbeelding.

Overal ter wereld is inspirerende kunst die de noodzaak van het debat over klimaatverandering laten zien te vinden. Zo heb je het werk van Isaac Cordal in Berlijn, ‘Politicians discussing global warming’. Een piepklein beeld van politici die discussiëren over het klimaat maar geen actie onderneemt, waardoor het beeld deels onder water staat. Als je nog meer voorbeelden wilt zien waarin kunst en klimaatactivisme samen komen lees dan het artikel zeker! 

Laat je inspireren door kunst en activisme

Niet iedereen hoeft grootse acties te ondernemen om het verschil te maken. Ga bijvoorbeeld naar een museum om inspiratie op te doen en het gesprek te starten thuis. Je kan met je kinderen naar het Stedelijk Museum waar je samen met afval uit het museum de mooiste mozaïeken kunnen maken. Hou de agenda van Fossil Free Culture in de gaten voor een interessante training of workshop. Of ga zelf aan de slag met je creativiteit. Of je nou danst of zingt, probeer jezelf eens uit te dagen door net als bovenstaande voorbeelden een bericht over te brengen met je creativiteit. Kunst en creativiteit heeft de schoonheid ons andere mogelijkheden voor te leggen. Het heeft het vermogen om processen open te houden, om mensen bij elkaar te brengen en onverwachte verbanden te leggen. Kunst zal misschien niet gelijk een revolutie veroorzaken maar het is zeker een goed begin.

Vond je deze blog leuk? Misschien is een van deze blogs op Greenjobs.nl dan ook wat voor je:

- Waarom Greenjobs.nl een B Corp is (en wat een B Corp eigenlijk is)

- Zo verlaag je de CO2 uitstoot van jouw organisatie

- Wat betekent duurzaamheid, IPCC, ESG en SDG nou eigenlijk?